Leczenie uzależnień obecnie jest realizowane na niezliczenie wiele sposobów. Niemal nieustannie powstają nowe modele terapii, przy czym każdy z nich dotyka innej sfery uzależnienia i również każdy z nich wnosi do ogólnej wiedzy o lecznictwie coś nowego. Najbardziej znanym i cenionym za skuteczność modelem jest terapia poznawczo behawioralna.
Modyfikacja zachowań w terapii uzależnień
Pierwotne założenie modelu poznawczo-behawioralnego wiązało się z założeniem, że człowiek uczy się nawyków i odpowiednie bodźce mogą wywołać u niego zmianę zachowania. Terapia uzależnień w tym przypadku polegać miała na modyfikowaniu zachowania osoby chorej poprzez bodźce zewnętrzne, na przykład kary za nieprawidłowe zachowanie, a nagrody za zachowanie pozytywne. Uwarunkowanie zażywania substancji psychoaktywnych od czynników zewnętrznych wiązało się jednak z ryzykiem, że w momencie braku bodźca, osoba chora natychmiast wróci do nałogu. Z tego względu zmodyfikowano założenia o część poznawczą, czyli dotyczącą własnych przekonań, spostrzeżeń i opinii. W połączeniu tych nurtów – poznawczego i behawioralnego, powstało założenie, w myśl którego człowiek ma możliwość zmienić swoje myślenie na dany temat w skutek bodźców zewnętrznych i wewnętrznych, a wraz ze zmianą przekonań i myśli następuje zmiana zachowania, czyli w tym przypadku zaprzestanie nadużywania alkoholu lub narkotyków. Obecnie metoda ta stosowana jest w większości ośrodkach leczenia uzależnień w Polsce i ma największą, przebadaną skuteczność działania.
Modele terapii nierzadko bardzo się od siebie różnią – założeniami, celami, metodami, technikami i źródłami motywacji. Niezaprzeczalnie w każdym przypadku najistotniejszą rolę odgrywa relacja z samym terapeutą, bo niezależnie od stosowanego nurtu, brak pozytywnej i empatycznej relacji uniemożliwi zbudowanie zaufania, które jest podstawą zdrowienia w ośrodku.